Άρθρο του Σωκράτη Βαρδάκη στη Νέα Κρήτη
Δεν θα ήταν παρακυνδυνευμένο να πούμε ότι η εξάντληση και η υπερεκμετάλευση των φυσικών πόρων εχουν οδηγήσει τον πλανήτη σε αδιέξοδο. Αδιέξοδο το οποίο απειλεί όχι μόνο τη διεθνή οικονομία αλλά και την ίδια την επιβίωσή μας. Αποτελέσματα αυτής της αλλόγιστης χρόνιας υπερεκμετάλευσης φυσικών πόρων, όπως η κλιματική αλλαγή, η ερημοποίηση, η αποψίλωση και η απώλεια της βιοποικιλότητας κάνουν όλο και περισσότερο εμφανή τα σημάδια και στην χώρα μας.
Στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την αποδοτικότητα των πόρων (2015) υπολογίστηκε ότι στην παγκόσμια παραγωγή και τη διαχείριση των αποβλήτων χρησιμοποιούνται πόροι που αντιστοιχούν σε 1,5 πλανήτες σαν τη Γη, και αν συνεχιστούν οι ίδιες πολιτικές, το 2030 θα απαιτούνται δύο πλανήτες σαν τον δικό μας.
Χρειαζόμαστε λοιπόν όχι μόνο αλλαγή στάσης ζωής και αλλαγή στο αναπτυξιακό μοντέλο αλλά και επιτάχυνση της προσπάθειας για να μπορέσουμε να καλύψουμε τον χαμένο χρόνο των τελευταίων δεκαετιών.
Στο πλάισιο αυτό η μετάβαση στην κυκλική οικονομία συμματοδοτεί ενα νέο Πρότυπο ανάπτυξης στη βάση ενός νέου παραγωγικού και καταναλωτικόυ μοντέλου με τη μορφή «επαναχρησιμοποιώ, επισκευάζω, ανακυκλώνω», αντί του υφιστάμενου γραμμικού «παίρνω, παράγω, καταναλώνω, πετάω».
Ένα νέο Πρότυπο ανάπτυξης ελαχιστοποίησης ανάλωσης πρώτων υλών, μέσω της μεγιστοποίησης των δυνατοτήτων αξιοποίησής τους μέσω της επαναχρησημοποίησης και της ανακύκλωσης.
Από το 2015 υλοποιήθηκε μια ουσιαστικά ριζοσπαστική αλλαγή στη διαχείριση στερεών αποβλήτων. Ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΕΣΔΑ, Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων, Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων, 13 Περιφερειακοί Σχεδιασμοί) αλλάζει ριζικά το μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων. Από τον μονόδρομο της ταφής των στερεών αποβλήτων, αρχικά στις χωματερές, για τις οποίες σήμερα πληρώνουμε υπέρογκα πρόστιμα 45,5 εκατ. ευρώ, και στη συνέχεια τους ΧΥΤΑ ο νέος σχεδιασμός εναρμονίζεται με το κοινοτικό κεκτημένο δίνει προτεραιότητα στην πρόληψη, στην ανακύκλωση και στην επαναχρησιμοποίηση, τροφοδοτεί την κυκλική οικονομία, στοχεύει στη μείωση του κόστους διαχείρισης και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντος.
Ο νόμος 4496/2017 για την ανακύκλωση δίνει το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο και επιλύει τα σοβαρά προβλήματα του παρελθόντος. Αυξάνει τους πόρους για την ανακύκλωση, καταπολεμά την εισφοροδιαφυγή, θέτει κανόνες διαύγειας και αποτελεσματικότητας των πόρων σε όλα τα συστήματα ανακύκλωσης, που είναι αυστηρά μη κερδοσκοπικά, και πάνω από όλα δίνει κίνητρα και αντικίνητρα στην Αυτοδιοίκηση. Πάνω από όλα επιβεβαιώνει μία πάγια θέση μας, ότι η διαχείριση των απορριμμάτων είναι ουσιαστική πολιτική αρμοδιότητα των δήμων.
Σήμερα υπάρχει η πολιτική βούληση, υπάρχει ο στρατιγικός σχεδιασμός χρειαζεται όμως αλλαγή στάσης από όλους και σε όλα τα επίπεδα, χρειάζετε πληροφόρηση ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση της ίδια της κοινωνίας για να ανατρέψουμε αυτό που είναι ριζωμένο στην νοοτροπία της κοινωνίας, της αυτοδιοίκησης και της οικονομίας. Για να το πούμε πιο απλά απαιτείται μια νεα σταση ζωής μετάβαση από τον υπερκαταναλωτισμό των τελευταίων δεκαετιών στην βελτιστοποίηση, και την καινοτόμα επανάχρηση. Θα πρεπει δηλαδή να μάθουμε να υπολογίζουμε και να εκτιμούμε τα απόβλητα ως πόρους και να μην αφήνουμε τίποτα αναξιοποίητο.
- Σήμερα το 80% των αστικών αποβλήτων οδηγείται σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ).
- η αξία των ανακυκλώσιμων υλικών υπολογίζεται περίπου στα 200 εκατ. ευρώ ετησίως. Σήμερα, λόγω της κακής διαχείρισης, τα 150 εκατ. ευρώ χάνονται και μόλις τα 50 εκατ. ευρώ επιστρέφουν στην πραγματική οικονομία.
Με την αξιοποίηση «του πλούτου» που θάβεται στις χωματερές, ο κύκλος εργασιών στον τομέα των σκουπιδιών μπορεί να αγγίξει τα δύο δισ. Ευρώ. Επίσης μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργία 16.000 νέων θέσεων εργασίας νέων επαγγελμάτων από νέους επιστήμονες, σε νέα υλικά και προϊόντα, που θα υποστηρίξουν παραγωγικά την εν λόγω αναπτυξιακή μετάβαση και μεγέθυνση της εθνικής οικονομίας.
Παράλληλα, το κόστος διαχείρισης θα μειωθεί και θα εξοικονομηθούν τα 135 εκατ. ευρώ που δαπανώνται κάθε χρόνο, προκειμένου να οδηγηθούν τρία εκατομμύρια τόνοι ανακυκλώσιμων και βιοαποικοδομήσιμων υλικών στους ΧΥΤΑ. Αποτελεί η κυκλική οικονομία μια ευκαιρία που δεν μπορεί να μείνει αναξιοποίητη τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Κρήτη λόγω του περιορισμού των φυσικών πόρων της τόσο στο οικονομικό όσο και στο κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο. Και σε αυτό δεν νομίζω ότι υπαρχει κανείς να διαφωνήσει, οτι χωρίς την φιλοσοφία και της αρχές της κυκλικής οικονομίας καθε προσπάθεια για παραγωγική ανασυγκρότηση δεν μπορεί να είναι βιώσιμη